نداشتن علم مدیریت یا تجربه مدیریتی یا هر دو
تزلزل، ضعف و بی‌تحرکی برخی نامدیران از چیست؟

توانایی مدیریتی عمده‌ترین مساله‌ای است که باید در انتصاب مدیران در همه سطوح مورد توجه قرار گیرد اما متاسفانه گاهی شاهد این هستیم که مواردی چون ارتباطات، سفارشات و نسبت‌‎های خویشاوندی نسبت به این مقوله ارجح‌تر واقع می‌شوند و خروجی آن تولد نامدیرانی می‌شود که از طول دوران تصدی ایشان جز خرابکاری و بازدهی پایین، ثمره‌ای بر جای نمی‌ماند.

نگارنده معتقد است که مدیریت در وجود افراد به دو شکل بروز و ظهور پیدا می‌کند؛ کسب دانش و علم مدیریت از طریق تحصیل و مطاله یا به صورت تجربی و پلکانی از سطوح پایین به میانی و بالا که مشمول مرور زمان زیاد است و داشتن هر یک از این دو مورد می‌تواند به موفقیت فرد در جایگاه مدیریتی منصوب شده کمک کند. هرچند داشتن هر دوی این موارد در کنار هم، موجب شکل‌گیری پایه مدیریتی قوی در فرد و در نتیجه بازدهی بالای سیستم تحت مدیریت وی خواهد شد.

بر خلاف آنچه گفته شد؛ مواردی مشاهده می‌شود که فرد منصوب شده نه دارای تحصیلات مفید و موثر در حوزه مدیریت است و نه سابقه کاری و تجربی خاصی در آن زمینه از سطوح پایین‌تر دارد اما به یکباره با اتکا به روابط، به جایگاه مدیریتی بالایی دست پیدا می‌کند که این اتفاق در واقع سرآغاز شکل‌گیری بسیاری از مسائل و مشکلات بعدی برای آن سیستم است.

اینجاست که سیستم تحت کنترل این فرد به فضایی برای آزمون و خطا تبدیل می‌شود و این فرد نامدیر از آنجایی که خود تسلطی بر امور مدیریتی مورد تصدی ندارد، تحت تاثیر نظرات دیگران قرار خواهد گرفت که خیلی اوقات ممکن است خیزخواه سیستم هم نباشند و بر مبنای مطامع و صرف و صلاح خود مشورت‌هایی را ارائه کنند.

از سویی دیگر چنین فردی که با رابطه و بدون صلاحیت کافی در آن جایگاه مدیریتی منصوب می‌شود، وامدار افرادی می‌ماند که موجب این ارتقاء وی شده‌اند و تا زمان حضور در آن مسئولیت ناچار است به تمامی خواسته‌های معقول و نامعقول، قانونی و غیرقانی آن افراد پاسخ مثبت دهد که این مساله خود می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری را به سیستم تحت مدیریت وی وارد کند.

مورد بعدی اینکه وقتی فردی بدون داشتن قابلیت‌ها، تخصص و سواد کافی در حوزه مربوطه منصوب می‌شود، خلاقیتی در زمینه نوآوری، ایده‌سازی و حتی ایده‌پردازی نخواهد داشت و به سبب ترس از نتایج ایجاد تغییرات، از پذیرش ایده‌های خوب نیز شانه خالی می‌کند تا در خوشبینانه‌ترین حالت، سیستم دچار درجازدن خودخواسته و آگاهانه شود.

درد اصلی اینجاست که دوام مدیریتی این افراد خیلی بیشتر از مدیران توانمندی است که پشتوانه‌ای جز خدا ندارند و اتفاقا اغلب عملکرد بهتری را هم در دوران تصدی ارائه کرده‌اند.

برای ریشه‌یابی و حل این معظل باید ببینیم که مشکل اصلی از کجاست و چه ارگان یا نهادی باید در برابر این قبیل انتصابات مقاومت و از انجام آنها جلوگیری کند!

مساله اصلی شاید شکسته شدن قبح حاکم شدن این مسائل رابطه‌ای در انتصابات و سفارشات باشد؛ در گذشته نه چندان دور در خاطر داریم که خیلی از افراد صاحب نفوذ به ندرت دست به سفارش می‌شدند و حتی بسیاری از نزدیکان ایشان از داشتن یک شغل ساده دولتی هم محروم بودند چرا که این افراد بر پایه اعتقادات عمیق خود بر این باور بودند که دست بردن در استخدام‌ها و انتصابات و سفارش کردن نزدیکان و خویشان، موجب ضایع شدن حقوق دیگران می‌شود اما امروزه این مساله خیلی عادی و مرسوم شده که هر کس در هر جایگاهی که باشد از تمام ظرفیت‌ها و ارتباطات خود به طور مستقیم یا غیرمستقیم برای بکارگیری خویشان و نزدیکان خود استفاده می‌کند.

گاهی این رویکرد به صورت ضربدری یا زنجیری شکل می‌گیرد و افراد صاحب منصب در جایگاه‌های مدیریتی مختلف، نزدیکان خود را با یکدیگر معاوضه و مبادله می‌کنند تا کسی به طور مستقیم متوجه سوءاستفاده ایشان از موقعیت شغلی برای اشتغالزایی نزدیکان نشود.

قطع به یقین رفع این مساله میسر نخواهد شد مگر با اصلاح و تقویت ساختار فرهنگی و اعتقادی جامعه و رسیدن افراد به همان ضرب المثل معروف "بار کج به منزل نمی‌رسد"؛ چه بسا همین ضایع کردن حق‌الناس با انتصاب یا استخدام رابطه‌ای نزدیکان و افراد سفارش شده که افراد اصلح‌تری نسبت به آنها در آن حوزه وجود داشته باشد، منجر به وقوع اتفاقات ناخوشیندی برای این منصوبین با ارتزاق از روزی غیرحلال شود.

از سویی دیگر نهادهای نظارتی و دستگاه‌هایی که در تایید انتصاب افراد در جایگاه‌های مختلف نقش‌آفرین هستند نیز می‌توانند در پیشگیری از وقوع این موارد تاثیرگذار باشند کما اینکه در گذشته و حال حاضر نیز اقدامات مثبت و شایان توجهی از سوی این نهادها صورت گرفته و می‌گیرد که گزارشات مردمی در زمینه افشا کردن موارد غیرقانونی یا رابطه‌ای نیز می‌تواند به این ارگانها در جهت شناسایی و ممانعت از شکل‌گیری موارد مشکل‌دار کمک قابل توجهی کند.

امیدواریم انتصابات و به ویژه انتصابات مدیران در همه بخش‌ها به سطی برسد که هر کس در جایگاهی که استحقاق و توانایی تصدی آن را دارد، قرار گرفته و به رشد و توسعه بیشتر کشور کمک کند.

 

 علی ثقفی- مدیر مسئول همدان نیوز