چگونگی افزایش نرخ مطالعه در جامعه با تاکید بر گرایش کودکان و نوجوانان به کتابخوانی

در حدیث موثق است که که حرص دو کس هیچگاه تمامی ندرد، طالب علم و طالب مال دنیا.

به گزارش "همدان نیوز"، همچنین حضرت علی(ع) می فرماید:"دانا ترین مردم کسی است که در تحصیل علم حریص باشد. حرص به مال دنیا ناشی از عشقی است که شخص به مال اندوزی دارد، زیرا حس می کند تمام لذت هایی که می تواند از دنیا ببرد و ارامش ناشی از آن در ثروت اندوزی خلاصه شده است.

ما همیشه به دنبال این هستیم تا کودکانمان را تشویق کنیم تا بجایی برسند. اما از اینکه سعی کنیم و زمینه های مطالعه را در ذهن آنها بارور کنیم غافل هستیم و بخاطر همین است که می بینیم بیساری از مردم پس از طی مدارج بالا و اخذ مدارک، دیگر کتاب و مطالعه را می بوسند و کنار می گذارند.

در نتیجه ملاحظه می شود که آمار مطالعه در جامعه روز به روز کاهش می یابد و جامعه ما از کم سوادی آحاد مختلف مردم رنج می برند.

از عوامل مهم توسعه جامعه میزان مطالعه می باشد . حال ببینیم وضعیت مطالعه در ایران چگونه است. سهم خرید کتاب از کل هزینه های یک خانواده شهری 22/0% است. هر ایرانی یک دقیقه از 365 روز اوقات سالانه خود را به مطالعه کتاب اختصا می دهد.

برخی از عوامل موثر در افزایش نرخ مطالعه

خشت اول چون نهد معمار کج، تا ثریا می رود دیوار کج. در بررسی چگونگی افزایش نرخ مطالعه نمی توان از کنار کودکان به راحتی گذشت .و هر صعودی از نخستین قدم آغاز می شود . کتابخانه های کودک و نوجوان ، علاوه بر دو نقش فرهنگی و اجتماعی که بر عهده دیگر کتابخانه ها و رسانه می باشدنقش آموزش و پرورش را نیز بر عهده دارند.

ساده نوشتن و ساده گفتن می تواند در ترغیب کودک و نوجوان و حتی جوان به سوی مطالعه افزونترموثر واقع گردد، چرا که روح انسان متمایل به سادگی است و حتی زیبایی را در بسیاری از موارد در سادگی مشاهده می نماید.

کاهش بهای منابع و متناسب بودن آن با درآمد های قشر متوسط و ضعیف راه مناسب دیگری در افزایش نرخ مطالعه به نظر میرسد.

داستان برای کودکان می تواند مفید و سازنده باشد و داستان گویی ابزار خوبی برای ایجاد و حس تفاهم بین والدین و کودک است.

در راستای مطالعه به رسمیت شناختن شخصیت کودکان و نوجوانان در پیشبرد مطالع نیز موثر است و اینجاست که کودک با دو بال شخصیت و اعتماد به نفس ، کودک و نوجوان پی می برد.

برخی دلایل گسترش نیافتن مطالعه در بین کودکان

نبود جایگاه خوب و مناسب برای کتاب

نبود وقت و انرژی و برنامه ویژه برای مطالعه   

بی توجهی به علایق کودکان

 بی توجهی به کتاب و کتاب خوانی در مدارس

عواملی که در کیفیت و کمیت مطالعه موثرند؟

1- والدین و خانواده: هر چه قدر خانواده به مطالعه اهمیت دهد کودک نیز به همان میزان به آن اهمیت می دهد و مانند سایر رفتار از والدین خود پیروی می کند.

2- معلم و مدرسه: هر چه قدر معلم و مدرسه به مطالعه آزاد اهمیت دهد ارتباط کودک با مطالعه بیشتر خواهد شد.

3- وجود و غنی بودن کتابخانه ها در منزل و مدرسه: اگر در مدرسه یا منزل کتاب خانه مناسبی وجود داشته باشد.کودک نیز کم کم به سمت کتاب ها جلب خواهد شد.

3- فرصت کتاب خواندن و داشتن محیط مساعد: کودک با داشتن محیط مساعد به مطالعه تشویق خواهد شد.

4- وضعیت عمومی کتابخانه های آزاد: کتابخانه های آزاد با داشتن کتاب های متنوع و جذاب و جدید می توانند افراد را به مطالعه ترغیب نمایند.

5- وسایل ارتباط جمعی: این گروه با بیان اهمیت مطالعه می توانند افراد را به مطالعه ترغیب نمایند.

6- کتاب خواندن قبل از خواب، راه خوبی برای دل کندن از بازی های حرکتی و جست و خیز و پذیرش زمان استراحت و خواب است.

نقش تعاملی کودک و والدین در رشد هر دو طرف

در مسیر تعامل بین کودک و والدین بازی از عوامل و فاکتور های بسیار مهم است که "خویشتن پنهان "کودک را نمایان می سازد و با گذر از اجرای بازی به لحاظ فیزیکی هنر در ذهن کودک شکل می گیرد ، و در ادامه آن مفهوم که نتیجه مطالعه است بدست می آید.بعنوان مثال بازی با حروف البفا و ثبت نمودن واژه ها در ذهن و روح مخاطب.و در ادامه آن قصه خوانی و قصه گویی که این رسالت را نهادینه می نماید.بنابراین ارتباط والدین با کودکان دو سویه است و اینجاست که نقش می آفریند.خلاصه بحث:

1-برای کودکان شرایط مطالعه را فراهم آوریم. به عبارتی برای دانشمندان کوچک فضایی خوانشی با جذابیت خاص فراهم آوریم.

2-در سبد کالایی هر خانواده به جای استفاده از تکنولوژی هایی مشابه تبلت و گوشیهای اندروید و یا استفاده از بازیهای رایانه ایی که صرفاً ذهن کودکان و نوجوانان را از تفکر بازمی دارد و قدرت اندیشه را در آشفتگی خود کاهش می دهد "کتاب و نشریات و سایر مواد خواندنی با سفید خوانی لازم را قرار دهیم تا مخاطبان ما با داشتن سعه صدر ، قدرت حل مسائل، و آرامش در برابر موانع  بتوانند خود را ورزیده و آماده نمایند.

3-ایجاد کتابخانه های شخصی برای کودکان و نوجوانان در منزل ، و توجه نمودن به فلسفه آن از طرف والدین بسیار مهم است.

4- توجه به نظرات حاصل از  مطالعه کودکان و نوجوانان از طرف والدین و یا از طرف آموزگاران نقش بسیار مهمی در افزایش انگیزه مطالعه دارد.

5-فراهم نمودن ارائه نظر در جمع و یا صحبت نمودن و قطع ننمودن سخن کودکان موجب افزایش ادامه مطالعه در مسیر دانسته‌ها می گردد.

6-فراهم نمودن سیر مطالعات و توجه به ذوق و علاقه کودک باید از طرف والدین و یا با مشورت با مربیان و آموزگاران کشف و مورد توجه قرار گیرد.

7-استفاده از فیلمهای دارای ساختار و چهارچوب و  هدفمند، می تواند ذهن کودکان و نوجوانان را بسوی واقعیات، روابط  و تقویت تخیل بارور سوق داده و ذهنیتی خلاق را فراهم آورد.

8-خلاصه گویی و خلاصه نویسی در امر مطالعه و ایجاد حس  لذت بخش به امر مطالعه می تواند بسیار مهم و سهیم باشد.

منابع:

1-مقدس جعفری ، دکتر محمد حسن" بررسی ابعاد آموزشی و اجتماعی مطالعه. 1390

2-زاساکا زوفیا" تاثیر مدرسه بر خواندن" ترجمه ثریا قزل ایاغ، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران 1389.

3-تعلیم و تربیت جهانی در قرن بیستم "ترجمه امان ا... صفوی 1389.

4-امانی،  غفور" اهمیت کتاب و کتابخانه، و تاثیر مطالعه در روند تکامل جامعه از دیدگاه اسلام و قرآن" 1392

5- استفاده از تجربیات و اندوخته های گردآورنده ، در سالها فعالیت فرهنگی هنری، ادبی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

 

محمد تقی توکلی-کارشناس فرهنگی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان همدان